Akustik uzmanı ve mimarların iş birliği yapması gerekir. Amaç, akustiğin mimarinin bir parçası olmasını sağlamak ve böylece akustik ögeleri az görünür kılmak olmalı.
• Akustik, içinde hangi alt bileşenleri barındırıyor? Akustik ve mimaride akustik deyince aklımıza ne gelmeli?
Ses ve görsellik en önemli algılarımız. Mimarlık daha çok görsel yönlere odaklanır. Çoğu durumda akustik ihmal edilir. Ama sesin kendimizi iyi hissetmemiz ve iletişimimiz üzerinde büyük etkisi mevcut. Hacimlerin akustiği büyüklük, geometri ve yüzey malzemeleri tarafından belirlenir. Büyük bir mekanda her bir ses kaynağı daha alçak fakat muhtemelen daha uzun sürebilecek sesler çıkarır. Daha fazla yankı olur. Sesi yansıtmayıp emen malzeme kullanımıyla yankı azaltılabilir. Bu, mekanların akustiğini etkileme yollarından birisi ama aynı zamanda mekanın görselliği üzerinde de etkisi olabilir. Dolayısıyla akustik uzmanı ve mimarların iş birliği yapması gerekir. Amaç, akustiğin mimarinin bir parçası olmasını sağlamak ve böylece akustik ögeleri az görünür kılmak olmalı. Ancak kimi zaman başka bir seçenek olmaz ve sahnedeki müzisyenlerin duyulabilirliğini destekleyen asılı yansıtıcılar gibi akustik elemanlar mecburen görünür olur.
Seçeneklerin çok erken bir aşamada araştırılması, mimara işlevsel ve akustik gereksinimleri de kapsayacak mimari konsept üzerine odaklanması konusunda faydalı olabilir.
• Akustik açıdan iyi mekanlar oluşturmak neden önemli bir konu?
Mekanların akustiği, sesi algılayış biçimimizi belirler. Müziği nasıl duyduğumuz, konuşan birini anlayıp anlamadığımız, gürültülü bir ortamda konsantre olup olamadığımız veya dışarıdan trafik, uçak gürültüsü eve girdiğinde uyuyup uyuyamadığımız gibi. İşitmeleri azalan insanlar çevrelerinden kopmuş gibi hisseder. Dolayısıyla ses ve akustik çok önemli.
Uygun akustik elde etmeye ilişkin hedefler duruma bağlı olarak değişebilir. Genellikle gürültü kontrolü, sesin fazlasının emilimi, yankının giderilmesi dolayısıyla ortamın daha az gürültülü olmasıyla ilgilidir. Bunlara örnek; alışveriş merkezleri, havaalanı salonları gibi kamusal alanlar ama aynı zamanda ofis mekanları, kabul salonları ve müzelerdir.
Akustik atmosfer yaratır, örneğin; sessiz, güvenli bir atmosfere karşılık gürültülü ve agresif bir atmosfer. Fakat uygun akustik aynı zamanda çok işlevsel bir konudur; ne söylendiği anlaşılmıyorsa sözlü anons sistemi olmasının anlamı yoktur. Anons anlaşılabilirlik konusu özellikle büyük hacimler için yalnızca büyük miktarda ses emilimi olan uygun akustikle kombine edilerek iyi bir hoparlör tasarımıyla çözülebilir. Dolayısıyla çoğu zaman hem hoparlör tasarımı hem de akustik üzerinde çalışırız (örneğin; Abu Dabi Havalimanı veya Amsterdam Schiphol Havalimanı).
Açık ofislerde insanların diğerlerinden daha az rahatsız olmaları için çok düşük konuşma anlaşılabilirliği elde etmeye çalışırız. Toplantı ve sunum odalarında ise aksine yüksek konuşma anlaşılırlığı gerekir. Bu, uygun yerlerde ses yansıtıcı ve ses emici yüzeylerin kullanımıyla gerçekleştirilir.
Fakat tiyatro ve müzik salonları gibi iyi akustiğin hayati önem taşıdığı mekanlar da söz konusu. Eğer sanatçıyı anlayamıyorsanız, bir tiyatro ve müzik kulağa kötü geliyorsa müzik mekanı işlevsiz hale gelir. Dolayısıyla iyi akustik bu mekanların birincil amacıdır.
Açık ofislerde insanların diğerlerinden daha az rahatsız olmaları için çok düşük konuşma anlaşılabilirliği elde etmeye çalışırız. Toplantı ve sunum odalarında ise aksine yüksek konuşma anlaşılırlığı gerekir.
• Yenileme aşamasından geçen binalarda akustik tasarım süreci nasıl olmalı?
Renovasyon, özellikle gösteri mekanları için özel bir durum. Nasıl ses verdiğini duyabileceğimiz ve akustik özelliklerini ölçebileceğimiz bir mekan söz konusu. Kullanıcılarından akustiğin nasıl olduğuna dair geri bildirim alırız. Dolayısıyla durumu analiz eder ve sonra hesaplamalar veya ölçekli model araştırmaları yaparak akustiği iyileştirmek için binada değişiklikler öneririz.
Bu gerçekten ilginç bir çalışma ve bu tür projelerden çok şey öğrendik. Örneğin, senfonik müzik için harikulade akustiğiyle dünyaca ünlü olan Amsterdam Concertgebouw’un renovasyonunu yaptık. Özellikle ilginç olan, akustiğin iyi olmayıp geliştirilmesi gereken renovasyon projeleridir. Mevcut durumun dikkatli analiz edilmesi sayesinde akustik kalitesi üzerinde büyük etkisi olan değişiklikleri önerebildik. Buna örnekler Düsseldorf’daki Tonhalle konser salonu ve Berlin Unter den Linden Staatsoper’in yakın zamandaki renovasyonu. En son çalışmada daha çok hacim ve yansıma yaratmak için tavanı 5 metre yükselttik.
• Yeni yapılan binalarda akustik hangi aşamada ve nasıl ele alınmalı?
Bu, farklı tipte yapılara göre değişir ancak çoğunlukla erken bir aşamada değerlendirilmesi gereken bir şeydir. Örneğin; eğer mimar tüm yüzeylerde tuğla kullanımını temel unsur olarak alan tasarım yaparsa, daha sonra ses emici malzemelerin eklenmesi mimari konseptle güçlü bir şekilde çatışabilir. Seçeneklerin çok erken bir aşamada araştırılması, mimara işlevsel ve akustik gereksinimleri de kapsayacak mimari konsept üzerine odaklanması konusunda faydalı olabilir.
Gösteri mekanlarında doğru akustik için geometri temeldir. Yansıtıcı yüzeyler, doğru yansıtma sağlayacak şekilde yönlendirilir. Bazen mimar henüz görevlendirilmeden önce akustik uzmanı bir tasarım yapar. Örneğin; opera, müzikal ve senfonik müzik konserleri de yapılması amaçlanan yeni bir tiyatroya danışmanlık yaptığımız sırada temel ölçeklerle kavramsal tasarım yaptık ve daha sonra bu akustik konsepti bizimle beraber mimari tasarıma uygulamak üzere bir mimar görevlendirildi.
Gösteri mekanlarında doğru akustik için geometri temeldir. Bazen mimar henüz görevlendirilmeden önce akustik uzmanı bir tasarım yapar.
• Açık hava mekanları için uygulanan akustik çözümler neler?
Akustik tipik olarak iç mekanlar için kullanılır. Dış mekanlarda çok az yansıma vardır dolayısıyla pek fazla akustik yoktur ve genellikle ses güçlendirilir. Ancak dış mekanda mesafeler büyüktür ve örneğin bir binadan yansıma olduğunda, bu hemen rahatsız edici olabilir. Bodrum’daki klasik müzik festivalinde rahatsız edici yansımayı gidermek için bir binayı ses emicilerle kapladık.
• Yakın zamanda tamamlanan projelerinizden bahseder misiniz?
Minörden majöre değişen aralıkta yaklaşık 3.000 projede çalıştık. En göze çarpan projeler büyük performans mekanları. Geçen yıl senfonik müzik için Almanya Dresden ve Hollanda Arnhem’de iki konser salonunu bitirdik ve Berlin Unter den Linden Staatsoper’in renovasyonunu yaptık. Salonların tiplerinin farklı olmasına rağmen, Dresden konser salonu üzüm bağı şeklinde; Arnhem salonu ise dikdörtgen, her üç projenin ortak noktası mevcut: Çok sıcak ve zengin ses. Bu bizim hedefimizdi ve bu kadar iyi çalıştığını görmekten çok mutluyuz. Müzisyenler, dinleyiciler ve eleştirmenlerden aldığımız geri bildirimler son derece olumlu. Birkaç yıl önce İstanbul Volkswagen Arena’yı gerçekleştirdik. Bu tür mekanların akustik açısından farklı gereksinimleri olur. Açık hava mekanlarına benzerler; tekil yansımalar rahatsız edici olabilir dolayısıyla tüm yüzeyler hatta izleyici alanları bile ses emicidir. Birkaç yıl öncesinde gerçekleştirmiş olduğumuz Heineken Music Hall (şimdi: Afas Live) ve Ziggo Dome Amsterdam ile birlikte Volkswagen Arena Avrupa’da yükseltilmiş müzik için en iyi akustiğe sahip.
• Son dönemde akustik açıdan en başarılı proje / mekan hangisi? Neden?
İki tanesinden söz etmek isterim: Staatsoper Berlin ve Kulturpalast Dresden. Dresden’de, üzüm bağı şeklindeki salonun koltuklar seviyesinde ayakkabı kutusu şeklindeki salon gibi ses vermesini sağladık. Erken yansımalar sağlayarak balkonlarda çok hacimli ve samimi bir ses ortamı gerçekleştirdik. En uzak pozisyonda bile sahneye yakın hissediliyor. Eleştiriler övgü doluydu: Örneğin; “21. yüzyılın romantikleri.” (FAZ)
Berlin Opera binası bir renovasyondu. Duvarların ses emiciliğini azalttık ve böylece güçlü yan duvar yansımaları yarattık. Bir yansıma galerisi ile birlikte yükseltilmiş tavan kombinasyonu, çok kuvvetli şekilde sıcacık bir ses yarattı. Burada da eleştirmenler çok olumluydu: Örneğin; “Akustik muhteşem.” (FAZ)
• Akustik konusunda geçmişten bugüne ulaşan yöntemler dışında, teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkan yeni malzemeler ve uygulamalar neler?
Malzemede yenilikçilik devam ediyor. Yeni ihtiyaçlar ve gelişmeler nedeniyle her tür malzeme geliştirildi. Örneğin, yüksek dayanıklılık ve düşük hava akım direnci gibi ilginç özellikleri olan plastik şişelerin geri dönüşümünden yapılan son kat malzemeleri. Bu malzemeler çoğunlukla diğer malzemelerle kombine edilerek akustik amaçlarla uygulanabilir. Kendimize ait akredite akustik laboratuvarımızda bu ürünler için ses emiciliği, ses yalıtımı, ekipmanın ses gücü gibi ölçümleri yapıyoruz. Ürünlerin daha fazla geliştirilip geliştirilmeyeceğini görmek için sonuçları müşterilerimizle tartışıyoruz.